Το πανηγύρι του χωριού μας σε παλαιότερες εποχές
Η γιορτή της Παναγίας της Δεσποίνου, στις 8 Σεπτεμβρίου, ήταν το κορυφαίο γεγονός για το χωριό. Την προηγούμενη Κυριακή, όλοι οι κάτοικοι του χωριού καθάριζαν την εκκλησία, κάτι το οποίο συνέβαινε και με τα σπίτια, καθότι οι νοικοκυρές συναγωνίζονταν στην καθαριότητα των σπιτιών και των δρόμων καθώς και στην παρασκευή γλυκών.
Οι επίτροποι της εκκλησίας έβγαζαν την ταβέρνα σε πλειοδοτικό διαγωνισμό. Αντίθετα, με μειοδοτικό διαγωνισμό εξασφαλίζονταν τα κρέατα, τσοπανίσιες κατσίκες, για τα κοινά τραπέζια της παραμονής και της ημέρας του πανηγυριού. Ο ταβερνιάρης φρόντιζε να εξασφαλίσει μουσικό συγκρότημα ενώ η επιτροπή καλλίφωνους ψάλτες από τη Χώρα, κάτι όμως που ήταν εξαιρετικά δύσκολο μιας και την ίδια μέρα γιόρταζαν τα γειτονικά Καμπιά, η Παναγιά στην Αμανή, το Λιθί κα.
Την παραμονή γινόταν πανηγυρικός Εσπερινός με αρτοκλασία και ακολουθούσε τραπέζι στο κελί της εκκλησίας. Σ” αυτό κάθονταν οι ιερείς, οι ψάλτες, οι πρόκριτοι του χωριού και οι πανηγυριώτες που είχαν έρθει από την παραμονή. Αργά το βράδυ στον Έμπολο άρχιζε το γλέντι, μιας και ήταν ο μόνος επίπεδος χώρος του χωριού. Ο ταβερνιάρης είχε φροντίσει να σκεπάσει το σημείο με κλωνάρια πλατάνας, ώστε να προφυλάσσεται ο κόσμος από τον ήλιο, αφού το γλέντι συνεχιζόταν, με μικρές διακοπές, για τρεις ημέρες.
Η διασκέδαση κρατούσε μέχρι το πρωί και σταματούσε όταν χτυπούσε η καμπάνα για τη Θεία Λειτουργία, η οποία ήταν πανηγυρική και τελείωνε το μεσημέρι. Μετά το πέρας της Λειτουργίας, όλος ο κόσμος που είχε έρθει από τα γύρω χωριά κάθονταν σε κοινό τραπέζι στο κελί της εκκλησίας. Τα φαγητά που σερβίρονταν ήταν εντόσθια με ντόπια σούμα, πιλάφι με κρέας και τέλος πατάτες γιαχνί καθώς και ψωμί ζυμωμένο από τις γυναίκες του χωριού, από ντόπιο σιτάρι.
Στο τραπέζι κερνούσαν άφθονο κρασί που παλιά έβγαζαν από τα αμπέλια της εκκλησίας. Αν το πανηγύρι τύχαινε Τετάρτη ή Παρασκευή, καθότι νηστεία,το φαγητό ήταν σκέτο ρεβυθοπίλαφο και μπακαλιάρος γιαχνί. Οι εργασίες που αφορούσαν στο ζύμωμα των ψωμιών, στο μαγείρεμα και στο σερβίρισμα των φαγητών, γινόταν εθελοντικά από τους χωριανούς, τους οποίους ονόμαζαν παραστεκάμενους.
Το απόγευμα άρχιζε και πάλι το γλέντι στον Έμπολο. Τα γύρω ξατά (εξώστες) ήταν γεμάτα θεατές γυναίκες και παιδιά. Η διασκέδαση διακόπτοταν για τον Εσπερινό και έπειτα συνεχιζόταν. Το χρονικό διάστημα που χόρευαν τα ζευγάρια λεγόταν κάβος και κρατούσε περισσότερο από μία ώρα. Σ” όλο αυτό το διάστημα οι νεαροί σηκώνονταν ο ένας μετά τον άλλο και χόρευαν με όποια νέα είχαν κάποια ενδιαφέρον ή συγγένεια. Κατά τη διάρκεια του χορού, ένας από τους οργανοπαίχτες έλεγε εγκωμιαστικό δίστιχο για τους χορευτές και ο νέος έριχνε χρήματα. Ήταν η μεγαλύτερη γιορτή του χωριού!
Το πανηγύρι σήμερα
Το πανηγύρι της Δεσποίνου αποτελεί και στις μέρες μας μεγάλο γεγονός για το χωριό! Κάθε χρόνο, την περίοδο κοντά στο πανηγύρι, το χωριό γεμίζει από χωριανούς και οι προετοιμασίες για τη γιορτή αυξάνονται. Την παραμονή του πανηγυριού, πραγματοποιείται Εσπερινός με επισκέπτες απ” όλο το νησί, ενώ έπειτα σερβίρεται φαγητό σε όλους τους παρευρισκόμενους.
Ανήμερα του πανηγυριού, στις 8 Σεπτεμβρίου, η γιορτή ξεκινά απο νωρίς! Το πρωί πραγματοποιείται Θεία Λειτουργία, παρουσία πολλών κατοίκων και επισκεπτών από τα γύρω χωριά αλλά και το νησί γενικότερα, ενώ μετά το πέρας Της σερβίρεται σε όλο τον κόσμο παραδοσιακό κατσικοπίλαφο, ένα φαγητό που συνηθίζεται να σερβίρεται σε όλα τα πανηγύρια των βορειοχώρων της Χίου.Το πανηγύρι συνεχίζεται το βράδυ, όπου όλοι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες συγκεντρώνονται για να γλεντήσουν υπό τους ήχους παραδοσιακής ορχήστρας.